Akılcı Antibiyotik Kullanımı

Hasta olduğunuzda, kendinizi daha iyi hissetmek istediğinizde tedavide ilk akla gelen ilaçlardan birisi antibiyotikler olmaktadır. Antibiyotikler bakterileri öldürebilir veya vücutta üremelerin engelleyebilir. Antibiyotikler sadece bakterilere etkilidir ve virüslere etkisi yoktur. Halbuki toplumda sık görülen enfeksiyonların, farenjit (beta mikrobu hariç) nezle, grip, çoğu ishal etkenine antibiyotiklerin etkisi yoktur. Bazı insanlar antibiyotiklerin burun akıntısını tedavi edeceğini veya çocukların grip belirtilerini ortadan kaldırdığını düşünebiliyor. Ne yazık ki antibiyotikler bu semptomların hiçbirinde yardımcı olamaz. Aslında, soğuk algınlığı veya grip gibi viral enfeksiyonlar için bir antibiyotik alarak, kendinizi ve başkalarını antibiyotiğe dirençli bakterilerle karşılaşma riski altına sokabilirsiniz. Çünkü antibiyotikler vücut savunmasında görev alan bakterileri öldürerek, daha dirençli bakterilerin yerleşmesine neden olabilir.

1930’lı yıllardan beri kullanıma giren antibiyotikler ile enfeksiyonların tedavisinde dramatik iyileşme görülmüştür. “Yüzyılın buluşu” olarak adlandırılan, bu "mucize ilaçlar" insanların daha uzun ve daha sağlıklı yaşamalarını sağlamıştır. Ancak zamanla, antibiyotiklere dirençli bakteriler gelişmiştir. Bu sorun kısmen antibiyotiklerin kötüye kullanımı veya aşırı kullanımına bağlıdır. Bakterilerin direnç geliştirmesi de doktorların antibiyotik gerektiren enfeksiyonları tedavi etmesini zorlaştırmaktadır. Artık günümüzde yeni antibiyotiklerin kullanıma girmesi de azalmıştır. Bu nedenle mevcut antibiyotikleri akıllıca kullanmak hem hayat kurtarıcı hem de toplum sağlığı açısından önemlidir.

Antibiyotikler mutlaka reçete ile alınmalıdır, asla saklanmamalı ve başkalarıyla paylaşılmamalıdır. Antibiyotiklerin önerilen ve doğru dozda kullanılması, önerilen doz sıklığına uyulması antibiyotiklerin vücutta etkin düzeylerini koruması için önemlidir. Doz unutulursa akla geldiğinde hemen alınabilir, ama diğer doz vakti geldiyse unutulan doz ile birlikte çift doz alınması önerilmez. Kimi zaman şikayetleri azalan veya kaybolan hastalar iyi oldum düşüncesi ile antibiyotik tedavisini sonlandırabiliyor ve dozu azaltabiliyor; bu durum da tekrarlayan enfeksiyonlar görülebilir. Bu enfeksiyonlara ise daha dirençli bakteriler neden olabilmektedir. Antibiyotiklerin etkin düzeye ulaşabilmeleri için her antibiyotik ve tedavi edilen enfeksiyon tipine göre süreler farklılık gösterir, bu nedenle antibiyotiklerin etkili olup olmadığı karar mutlaka hekim tarafından verilmeli, şikayetleri geçen hastalar iyi oldum düşüncesi ile tedaviyi yarım bırakmamalı veya antibiyotik dozunu azaltmamalıdır.

 Bir diğer sorunlu durum ise tek doz antibiyotik alınınca ateşin düşeceği ve hastalığın iyileşeceği yönünde yaygın bir yanlış kanaat vardır. Özellikle kış aylarında antibiyotikler ateş düşürücü, ağrı kesici, kırgınlık giderici niyetiyle kullanılmaktadır. Viral enfeksiyonlarda ikincil (süper) bakteri enfeksiyonlarını önlemek için de antibiyotik kullanılması doğru değildir. Bu şekilde antibiyotik kullanımları vücudun diğer bakterilere karşı savaşan doğal koruyucu mikroorganizmaların ölmesine neden olarak daha dirençli bakterilerin vücut florasına yerleşmesine neden olmaktadır. Bir antibiyotik alalım, şikayetler geçmezse doktora muayene oluruz düşüncesi de gereksiz ilaç kullanımı, olası yan etkileri ve hastalığın ilerlemesi gibi istenmeyen durumlara yol açabilir. Hekim önerisi olmadan antibiyotikler kesinlikle kullanılmamalıdır.

Antibiyotikler yaşam kurtarıcı ilaçlardır, bununla birlikte her ilacın olduğu gibi antibiyotiklerin de yan etkileri vardır. İshal bulantı, kusma gibi daha hafif seyirli yan etkilere neden olabilirler nadir de olsa alerjik şok gibi ciddi yan etkiler de görülebilir. Antibiyotiklerin dozunun da karaciğer ve böbrek fonksiyonlarının durumuna göre ayarlanması, kimi zaman ek dozlar yapılması gerekebilir. Bu nedenle de kesinlikle hekime danışmadan, komşu, arkadaş tavsiyesi ile antibiyotik kullanılmamalıdır.

Prof. Dr. Hakan Leblebicioğlu

Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı

Liv Hospital, Samsun

Bilgi ve randevu için: 0 (362) 999 80 00