Hepatit B Taşıyıcılığı ve Yaşam

İş yaşamı
Ülkemizde hepatit B hastalarının, işe alımını, devlet memuru olmasını, herhangi bir okulda öğrenim görmesini kısıtlayan bir kanun maddesi bulunmamaktadır. Çalışma hakkı da diğer eğitim, sağlık gibi sosyal haklar arasında sayılmaktadır.

http://www.anayasa.gov.tr/files/insan_haklari_mahkemesi/sunumlar/ym_4/KilicogluCalismaHakki.pdf
Hepatit B hastalarının da diğer hastalar gibi iş yaşamlarında sağlıkları ile ilgili bilgilerin mahremiyetine dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu kişiler iş yerinde ayrımcılığa tabi tutulamazlar. Hastalığın başkalarına bulaşmaması için gerekli özeni göstermeleri ve önlem almaları gerekir.

Kişisel koruyucu önlemler

• Kişilerin hastalıkları hakkında eşlerine bilgi vermeleri gerekir.

• Cinsel eşine hepatit B’yi bulaştırmamak için, eşi eğer bağışık değilse, hepatit B’ye karşı aşılanmalıdır. Hepatit B aşısı sağlık ocaklarında risk gruplarına ücretsiz olarak yapılmaktadır. 

• Eğer cinsel eşi bağışık değil ise veya bağışıklık durumu bilinmiyorsa her cinsel ilişkide kondom kullanılmalıdır.

• Birlikte yaşadığı bireyler de hepatit B’ye karşı aşılanmalıdır.

• Diş fırçası, traş bıçağı gibi kanla bulaşma riski olan kişisel eşyaları başkaları ile paylaşılmamalıdır.

• Kan, organ, sperm bağışlayamazlar.

• Eğer açık yara var ise kapatılmalıdır.

• Kişinin kanı başkasının açık yarasına veya mukozalarına temas ederse hemen o bölge yıkanmalı ve vakit geçirmeksizin bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

• Damar yolu ile ilaç tedavisi veriliyorsa, kullanılan şırınga, serum gibi materyaller başkası tarafından kullanılmamalıdır.

• Eğer yere kan dökülürse 1/10 sulandırılmış çamaşır suyu ile temizlenmelidir.

Güvenlikle ilgi işler
Güvenlikle ilgili işlerde Hepatit B konusundaki düzenlemeler kişinin kendi sağlığını öncelikleyen düzenlemelerdir.

Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliği Madde 5)

b) HBs antijeni (+) pozitif olanlar veya HBV DNA’sı (+) pozitif olanlar öğrenciliğe kabul edilmez, ancak sağlık kurulu raporu ile inaktif hepatit B enfeksiyonu olduğu belirlenenler öğrenciliğe kabul edilir. İnaktif hepatit B enfeksiyonu kararı aşağıdaki şekilde verilir;

1- İlaç tedavisi ile regüle edilebilen durumlarda inaktif hepatit B enfeksiyonu kararı verilemez.

2- Anlık ölçülen HBV DNA sonucu ile inaktif hepatit B enfeksiyonu kararı verilemez.

3- HBsAg pozitif olanlarda inaktif hepatit B enfeksiyonu kararı verilebilmesi için kişinin en az 6 ay süreyle takip edilmesi, bu takiplerde; 

- HBV DNA’nın 2000 IU/ml altında saptanması, (Altı aylık süre içerisinde en az 3 ay ara ile en az iki kere HBV DNA’nın ölçülmesi ve bu ölçümlerde HBV DNA’nın 2000 IU/ml’nin altında saptanması koşulu aranır)  

- ALT düzeyinin normal olması (Altı aylık süre içerisinde en az 3 ay ara ile en az iki kere ALT’nin ölçülmesi ve bu ölçümlerde ALT’nin normal düzeylerde saptanması koşulu aranır) 

- Karar verme anında yapılacak olan karaciğer biyopsisinde (İshak skorlamasına göre) fibrozis evresinin F0 veya F1 saptanması 

gerekmektedir.

4- HBs Ag (+) bulunduğu anda, bu madde hükümlerini karşılayacak şekilde en az 6 aylık sağlık özgeçmişini gösteren sağlık raporlarının bulunması durumunda, mevcut enfeksiyonun inaktif hepatit B enfeksiyonu olduğuna dair karar verilebilir. 

5- HBs Ag (+) bulunduğu anda, kişinin en az 6 aylık sağlık özgeçmişini gösteren sağlık raporlarının bulunmaması durumunda o anki giriş raporu “öğrenci olamaz” kararı ile sonuçlandırılır, bu karardan sonra, aynı veya başka bir sağlık hizmet sunucusunda kişi takiplerini yaptırabilir. Bu takipler, bu madde hükümleri çerçevesinde yapılır. Bu süreç sonrasında kişiler inaktif hepatit B enfeksiyonu açısından yeniden değerlendirilebilir.”

Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Yeteneği Yönetmeliği madde 83; "Türk Silahlı Kuvvetlerine alınacak sivil personel ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarından Türk Silahlı Kuvvetlerine naklen atanacak sivil personelin sağlık yeteneği, yapacakları göreve engel olmayacak, rahatsızlığı zamanla artmayacak nitelikte olmalı ve bu nitelikteki adayların, HIV enfeksiyonu, kronik Hepatit B ve C enfeksiyonu, sekelli veya sekelsiz  iyileşmiş veya aktif tüberküloz, sifiliz ve diğer kronikleşme özelliğinde bulaşıcı hastalıkları bulunmamalı ve refraksiyon değerleri A diliminde olmak şartıyla görmeleri her iki gözde de tashihle tam olmalıdır." ifadesine yer verilmiştir.

Askere alınma ile ilgili sağlık koşullarını düzenleyen;

Madde 52 B.

1. Komplikasyonla seyretmiş, sekel bırakarak iyileşmiş bakteriyel, viral, paraziter ve mikotik infeksiyonlar.

Madde 52 D.

1. Sekel bırakmış menenjit, meningo-ensefalit, ensefalitler ve tüberküloz menenjit.

3. Doğrulama testleri ile kanıtlanmış HIV infeksiyonları.

4. Kalıcı organ fonksiyon bozukluğuna yol açan sistemik infeksiyonlar.

5. Tedavisi mümkün olmayan veya tedaviye yanıt vermeyen, lâboratuvar bulguları ile saptanmış infeksiyonlarla komplike diğer her türlü konjenital veya edinsel immün yetmezlik sendromları ve hastalıkları.mevcut işe kişiler askere alınmamaktadır.

Seks işçileri
Hepatit B'nin kan yoluyla, cinsel yolla ve anneden bebeğine bulaşma şeklinde başlıca üç bulaş yolu göz önüne alındığında hepatit B taşıyıcı seks işçileri ile bulaş riski vardır. Bu kişilerin; hepatit B yönüyle aşılanması, korunma önlemleri konusunda bilgilendirilmesi, cinsel ilişki sırasında kondom kullanılması, KHB yönünden gerekirse tedavisi sağlanmalıdır. 

"Genel Kadınlar Ve Genelevlerin Tabi Olacakları Hükümler Ve Fuhuş Yüzünden Bulaşan Zührevi Hastalıklarla Mücadele Tüzüğü"'ne Madde 32/b'ye göre Umumi Hıfzıssıhha Kanunun 129 maddesinde sayılan hastalıklar tespit edilen kişilerin çalışmaları yasaklanmaktadır. Bu kanun maddesinde her ne kadar hepatit b sayılmamış olsa da Sağlık Bakanlığınca belirlenen sair hastalıkların mevcudiyeti halinde çalışmaları yasaklanabilmektedir.

Bu kişilerin sağlık durumları hakkında partnerlerine bilgi vermemeleri ve gerekli koruyucu önlemleri almamaları hukuki, cezai durumlara neden olabilir. Bu kişilerin çalışmasının yasaklanması da kayıt dışı çalışmalarına neden olmakta ve hastalığı bulaştırma riskini artırmaktadır.

Sağlık çalışanları
Sağlık çalışanlarının da gerekli koruyucu önlemleri aldıkları takdirde çalışmalarına bir engel bulunmamaktadır. Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi'de eğer çalışmada akut hepatit B var ise hastalığın seyri boyunca çalışmayacağına, eğer kişi kronik taşıyıcı ise gerekli üniversal önlemeleri alarak çalışabileceğine ve çalışmasına kısıtlama getirilemeyeceğini belirtmektedir.

Gıda sektörü
Sıklıkla gıda alanına çalışmak isteyen bir kişide hepatit B olmasının çalışmasına engel durum olup olmadığı şeklinde durum rapor talep edilmekte olup, bu durumda da Hepatit B'nin gıdalarla bulaşma olasılığıa olmadığı, bu nedenle gıda işinde çalışmasına engel bir durum olmadığı şeklinde rapor düzenlenmektedir.

İş akdinin feshi
Hepatit B iş akdinin de feshi için geçerli bir neden değildir. Bir işçinin iş sözleşmesinin işverence feshi İş Kanunu’nun 25. maddesine göre hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olması ve ancak işyerinde çalışmasında sakınca olması halinde mümkündür. Bu durumda da Hepatit B taşıyıcılığı iş akdinin sonlandırılması için geçerli bir neden olarak öne sürülemez. Bu şekilde işten çıkarılan kişiler de işe iade davası açabilirler. 

İkametgah izni

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’te vize verilmeyecek yabancılar için  “Madde 17/2. Kamu sağlığına tehdit olarak nitelendirilen hastalıkların belirlenmesinde, hastalığın 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumî Hıfzıssıhha Kanununda belirtilen hastalıklardan olup olmadığının yanı sıra Dünya Sağlık Örgütünün Sağlık Tüzüğünde tanımlanan salgın potansiyeli olan hastalıklar ile bulaşıcı veya bulaşıcı parazit hastalıklardan olup olmadığı göz önünde bulundurulur.” kuralına yer verilmiştir. Bu madde kapsamında değerlendirildiğinde Umumî Hıfzıssıhha Kanununda “hepatit B” kamu sağlığını tehdit eden hastalıklar arasında sayılmamıştır. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütünün Sağlık Tüzüğünde tanımlanan salgın potansiyeli olan hastalıklar için belirtilmiş kriterlere de uymamaktadır.

Bir hastalığın günlük yaşamda halk sağlığını tehdit etmesi için örneğin damlacık yolu ile bulaşabilen, aktif tüberküloz, kızamık vb veya kuş gribi salgına neden olan hastalıklar veya akut hepatit A, kolera gibi fekal oral yolla bulaşan hastalıklar olması gerekir. Bu hastalıklarda izolasyon (karantina) gerektiren hastalıklardır. Bu kapsamda değerlendirildiğinde bu kişilerin muayene ve laboratuvar incelemesi sonucu sağlık raporuna “ilgili hastalık (HBV/HCV/HIV) sosyal olağan (mutad) ilişkiler ile bulaşıp halk sağlığını tehdit eden hastalıklardan biri değildir.” yazılabilir.

Kan yolu veya cinsel yolla bulaşan bu etkenleri taşıyan kişiler günlük davranışları sırasında eğer kontrol önlemlerine uymazlar ve riskli davranışlar yapıyorsa (birden fazla cinsel partner, korunmasız cinsel ilişki vb.) toplum sağlığı açısından risk oluşturabilirler ama bunu tespit etmek ve rapora yansıtmak da hekimin görevleri arasında değildir.

Eğer toplum sağlığını tehdit eden bir hastalık rapor edilecek ise iş göremezlik raporlarında olduğu gibi bu bir heyet tarafından gerçekleştirilmelidir. Hem ulusal hem uluslararası kurallara göre “hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar” ın sınır dışı edilemezler.

Bu sorun her ne kadar sağlıkla ilgi bir sorun olsa da, daha çok mevzuata dayalı bir sorun olarak Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji uzmanlarının gündemine girmiştir. Bu nedenle durumun açıklığa kavuşturulması için dernekler aracılığıyla veya çalışılan kurum aracılığıyla Sağlık Bakanlığına görüş sorulması yararlı olacaktır.

Sonuç olarak; Günümüzde Hepatit B hastalarını iş yaşamlarında karşılaştıkları sorunların çözümü için gerek sağlık gerekse iş güvenliği ile ilgili kanun ve yönetmeliklerde, güncel bilimsel bilgiler ışığında yeni düzenlemelere ihtiyaç bulunmaktadır.

Linkler:
Umumi Hıfzıssıhha Kanunu
Uluslararası Sağlık Tüzüğü
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun Uygulanmasına Dair Yönetmelik
Emniyet Teşkilatı Sağlık Şartları Yönetmeliğinde DeğişiklikYapılmasına Dair Yönetmelik